بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد اختلالات روانی در ایران پس از پایان جنگ اخیر افزایش یافته است. روان‌شناسان از رشد ۴۰ درصدی مراجعات مرتبط با استرس و اضطراب خبر می‌دهند و نسبت به کاهش تاب‌آوری روانی جامعه هشدار می‌دهند.
به گزارش نیمرخ/ با گذشت تنها چند هفته از پایان جنگ دوازده‌روزه، نشانه‌های آشکاری از آسیب‌های روانی ناشی از این بحران در جامعه ایران مشاهده می‌شود؛ از افزایش اضطراب عمومی و اختلالات خواب گرفته تا تنش‌های فزاینده در روابط خانوادگی.
افزایش ۴۰ درصدی مراجعه به روان‌شناس پس از جنگ؛ اختلالات اضطرابی در حال گسترش است
اگرچه وضعیت امنیتی ظاهراً به ثبات رسیده، اما پیامد‌های روان‌شناختی جنگ همچنان در جریان است. به گفته متخصصان، در هفته‌های اخیر نه‌تنها اختلالات قدیمی برخی افراد دوباره فعال شده‌اند، بلکه شمار قابل‌توجهی از افراد برای نخستین بار با علائمی نظیر اضطراب مزمن، بی‌خوابی یا استرس پس از سانحه (PTSD) روبه‌رو شده‌اند.
حسین روزبهانی، روان‌شناس و عضو انجمن روان‌شناسی ایران، در گفت‌و‌گو با رویداد۲۴ از افزایش ۴۰ درصدی مراجعات به مراکز روان‌درمانی خبر داده و نسبت به افت سطح تاب‌آوری عمومی جامعه هشدار می‌دهد؛ تحولاتی که به گفته او، مستقیماً با تحولات اخیر مرتبط است.
«اضطراب همه‌گیر»؛ فراتر از اضطراب اجتماعی معمول
روزبهانی می‌گوید اضطراب امروز جامعه، فراتر از اضطراب اجتماعی رایج است: «آنچه ما شاهدش هستیم، اضطرابی عمومی، ناشی از شوک بعد از بحران و فشارهای گسترده محیطی است. این وضعیت با اضطراب اجتماعی که از ترس قضاوت دیگران ناشی می‌شود متفاوت است. در واقع، ما با اختلالی مواجهیم که شباهت زیادی به PTSD یا همان اضطراب پس از سانحه دارد.»
به گفته او، مراجعینی که پیش‌تر درمان شده یا علائمشان کنترل شده بود، بار دیگر برای دریافت کمک بازگشته‌اند. برخی از بیماران برای نخستین بار با حملات اضطرابی شدید، بی‌خوابی یا تحریک‌پذیری افراطی مواجه شده‌اند. برخی حتی وارد مرحله اختلال اضطرابی کامل شده‌اند. مواردی هم بوده که افراد به اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD مبتلا شده‌اند؛ به‌ویژه آنهایی که از نزدیک در معرض حملات یا انفجار‌ها قرار داشته‌اند.
«این بازگشت علائم روانی و تشدید اختلالات، می‌تواند به طور مستقیم ناشی از افزایش سطح تنش روانی ناشی از جنگ و شرایط پس از آن باشد.»
بی‌خوابی، کابوس‌های تکرارشونده و ترس از صدا‌های بلند
بر اساس گزارش‌ها، بسیاری از بیماران از واکنش‌های شدید نسبت به صدا‌های ناگهانی و اختلالات خواب رنج می‌برند. روزبهانی می‌گوید برخی مراجعان کابوس‌های مکرر دارند، از خواب می‌پرند و با کوچک‌ترین تنش محیطی واکنش‌های غیرعادی نشان می‌دهند.
وی هشدار می‌دهد: «در شرایطی که آستانه تحمل روانی جامعه پایین آمده، حتی یک خبر جعلی یا نادرست می‌تواند به ماشه‌ای روانی تبدیل شود و اختلالات نهفته را فعال کند.»
نقش حیاتی خانواده‌ها در پالایش اطلاعات و حمایت روانی
در این شرایط، نقش خانواده‌ها و اطرافیان پررنگ‌تر از همیشه شده است. روزبهانی تأکید می‌کند که پخش بی‌رویه اخبار بدون راستی‌آزمایی در گروه‌های خانوادگی و فضای مجازی می‌تواند آسیب‌زا باشد.
«فردی که بدون آگاهی می‌گوید جنگ دیگری در راه است، ممکن است ناخواسته شوکی روانی جدیدی به دیگران وارد کند. این شوک می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی، اسکیزوفرنی یا حتی اختلال دوقطبی باشد.»
او معتقد است تاب‌آوری روانی جامعه به شدت کاهش یافته و جامعه در وضعیتی قرار دارد که هر کلمه و هر خبر، ممکن است فرد را به لبه پرتگاه روانی نزدیک کند.
فشارهای روانی و فروپاشی پیوند‌های خانوادگی
این روان‌شناس همچنین از تأثیرات جنگ بر روابط درون‌خانوادگی پرده برمی‌دارد. برخی از مراجعان از افزایش مشاجرات، کاهش تحمل روانی و آغاز روند فروپاشی روابط عاطفی و فیزیکی خبر داده‌اند.
روزبهانی در پایان یادآور می‌شود که مراجعه به روان‌درمانگر، نه نشانه‌ای از آسیب‌پذیری فردی، بلکه پاسخی عاقلانه به فشارهای غیرعادی روزگار است. او از نهاد‌های فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ای خواست تا با جدیت بیشتری به ارتقاء آگاهی عمومی در حوزه سلامت روان بپردازند.