مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان اظهار کرد: گیلان همواره به عنوان پربارش‌ترین منطقه ایران شناخته می‌شود، اما این استان از کم‌آبی بی‌گزند نمانده است تا آنجا که این روزها در برخی تحلیل‌ها با چالش‌های جدی در نحوه مدیریت منابع آبی معرفی شده‌است.
به گزارش نیمرخ به نقل از ایرنا، «وحید خرمی» در گفت‌وگویی با بیان اینکه نوبت‌بندی دقیق توزیع آب کشاورزی و هماهنگی مردم و مسئولان، شالیزارهای گیلان را زنده نگه داشته است، گفت: میزان مصرف آب در استان گیلان براساس سند بالادستی سازگاری با کم‌آبی حدود سه هزار و ۳۰۰ میلیون مترمکعب است که سه هزار میلیون مترمکعب از آب سطحی و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آن از آب زیرزمینی تامین می‌شود.
به گفته وی، مصارف هدف آب استان ۲ هزار و ۹۵۰ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی (از این میزان حدود هزار و ۶۷۰ میلیون مترمکعب تحت شبکه سفیدرود)، ۳۰۰ میلیون مترمکعب تامین آب شرب و ۵۰ میلیون مترمکعب در بخش صنعت است.
خرمی ادامه داد: سد سفیدرود واقع در شهرستان رودبار اصلی‌ترین منبع تامین آب اراضی کشاورزی استان است. ظرفیت آبگیری مخزن این سد حدود یک میلیارد مترمکعب می‌باشد. آورد حوضه سد سفیدرود تا ۲ دهه پیش به نحوی بود که اراضی کشاورزی گیلان به صورت یکنواخت و بدون نیاز به نوبت‌بندی تا پایان فصل زراعی آبیاری می‌شد اما احداث ۱۱ سد مخزنی جدید در رودخانه‌های قزل‌اوزن و شاهرود روی شاخه‌های اصلی تامین‌کننده آب سد سفیدرود، شرایط را تحت تاثیر قرار داد.
وی تصریح کرد: هر یک از این سدها برای خود حق‌آبه‌ای تعریف کردند و آورد پایدار رودخانه‌های منتهی به سد سفیدرود را با چالش مواجه کرده‌اند.
بارش‌های فراوان در داخل گیلان غالبا در فصول غیر زراعی رخ می‌دهد اما سد مخزنی خاصی برای ذخیره این آب‌های سطحی وجود ندارد که معادله مدیریت منابع آب استان را تحت‌الشعاع قرار داده است.
به گزارش ایرنا، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان افزود: اگر سدهایی در برخی مناطقی که خاستگاه استقرار سد مخزنی وجود داشته باشد احداث شوند نیز به لحاظ جانمایی قادر نخواهند بود مانند سد سفیدرود اراضی استان بویژه اراضی شالیزاری دشت مرکزی گیلان را تامین آب نمایند (حداقل نیاز کشاورزی شبکه سفیدرود از محل سد سفیدرود هزار و ۴۰۰ میلیون مترمکعب است که در سال‌های اخیر این میزان به حدود هزار میلیون مترمکعب کاهش یافته است).
وی بیان کرد: در مسیر رفع این چالش از سال ۱۳۹۶ مطالعاتی برای اجرای طرح نوبت‌بندی نوین آب بدون آسیب به کشاورزان آغاز شد. پس از ماه‌ها بررسی علمی و فنی، تصمیم بر آن شد که آب سد به صورت دوره‌های هشت روزه وصل و چهار روزه قطع شود و از شبکه سفیدرود دراختیار کشاورزان قرار گیرد.
خرمی تاکید کرد: نتایج مطالعات نشان می‌دهد زمین‌های برنج‌کاری پس از غرقاب‌سازی، با چهار روز قطع آب و با بازگشت مجدد، آسیبی به محصول نمی‌زند. این یافته پایه‌ای علمی برای مدیریت جدید آب در گیلان شد. تشکیل جلسات منظم کمیته منابع و مصارف با حضور سازمان جهاد کشاورزی و هواشناسی به شناسایی دقیق نیاز آبی برنج و زمان‌بندی بارندگی‌ها کمک شایانی کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان اضافه کرد: با توجه به نیاز اراضی شالیزاری شبکه سفیدرود، ذخیره سد نمی‌تواند به عنوان تنها منبع، نیاز آبی را به صورت کامل تامین کند؛از این‌رو استفاده از منابع داخلی مانند ایستگاه‌های پمپاژ، آببندان‌ها، چاه‌ها و بازچرخانی آب نقش اساسی در منابع کمکی دارند که در سال‌های اخیر به شکل کم‌سابقه‌ای مدیریت شد.
وی افزود: تبیین و توجیه این طرح برای کشاورزان کاری دشوار بود، اما کاهش آورد حوضه سفیدرود و تغییر الگوی بارش‌ها، لزوم این تغییر را اجتناب‌ناپذیر کرد. امروز، با تدبیر و مدیریت هوشمند، این چالش تا حد زیادی مهار شده و حیات اقتصادی گیلان که همچنان به آب گره خورده با گذراندن سال آبی ۱۴۰۴-۱۴۰۳، چهارمین خشکسالی پیاپی (یکی از مهم‌ترین شاخه‌های بیان‌کننده این مهم، کاهش آورد متوسط به میزان ۵۰درصدی رودخانه سفیدرود است) را بدون آسیب جدی سپری کرده که این امر در تاریخ استان بی‌سابقه بوده است.
رئیس هیات مدیره و مدیر عامل آب منطقه‌ای گیلان تصریح کرد: در سال ۱۳۹۲ بعنوان مدیر امور سدهای گیلان بنای تشکیل کارگروهی به جهت مدیریت مصرف آب درحالی گذاشته شد که کمبودی و چالشی در این حوزه وجود نداشت اما تصمیم بر کار کارشناسی و تحقیق و پژوهش بود و به همین علت از تمام ارگان‌های دخیل در تولید برنج و مدیریت مصرف آب دعوت و کارگروه منابع و مصارف آب، ایجاد شد.
وی اضافه کرد: در این کارگروه با تمام دستگاه‌ها و ارگان‌های ذی‌نفع، یافته‌های علمی را پیرامون نیاز آبی برنج بررسی کردیم و این کارگروه به اتاق فکر برای تصمیم‌گیری در مباحث آب تبدیل شد؛ بدین شکل که پیشنهاد کارشناسی را مطرح می‌کرد و عموما مورد استقبال قرار می‌گرفت.
وی افزود: این کارگروه همچنان فعال است و شالیزارها را زنده نگه داشته است و در فصل کشاورزی هر هفته تشکیل جلسه می‌دهد و در فصول غیرکشاورزی هر ۲ یا سه هفته بابرگزاری درباره بیلان آبی استان، تحلیل و بررسی‌هایی را ارائه می‌دهند، ازجمله کارهای مهمی که در سال‌های اخیر اجرا شد، نوبت‌بندی آبدهی زمین‌های کشاورزی بود که به صورت اندازه‌گیری دبی در کانال‌ها و نرم‌افزاری آن را بررسی و پس از آن به صورت میدانی اجرا شد تا بهترین مدل، با بیشترین بازدهی به دست آید.
خرمی تاکید کرد: در سال ۹۷ که سیلاب در مناطقی از کشور جاری شد از سد سفیدرود گیلان چندین مرحله رهاسازی آب انجام شد تا بتوانیم بدون هیچ خسارتی، شرایط را مدیریت کنیم و بعد از آن به کم‌آبی برخوردیم، در همان مقطع از مطالعات انجام شده در کارگروه استفاده برای پپشت سر گذاشتن خشکسالی استفاده شد.
وی ادامه داد: پس از آن کمبود آب تاحدودی رفع شد؛ اما از حدود چهار سال قبل تا امروز، ما هر سال را با چالش پشت سر گذاشته‌ایم و هر سال شرایط سخت‌تر می‌شود.
خرمی اظهار کرد: سال گذشته با ۷۰۰ میلیون مترمکعب در شرایطی که در اردیبهشت، برف زیادی روی کوه‌ها نبود سال آبی را آغاز کردیم. درحالی که باید نیاز یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعبی را تامین می‌کردیم. امسال علاوه بر کم‌آبی که به طور ممتد با آن روبه‌رو بودیم و بارندگی اواخر تیر و اوایل مرداد داخل استان که اندکی کمک‌کننده بود را نداشتیم و تا روز آخر کشاورزی، مجبور به تقسیم آب شدیم.
وی تصریح کرد: سال آینده سال سختی را خواهیم داشت، چون پاییز خشکی را سپری می‌کنیم و قزل‌اوزن سرمنشا اصلی سد هنوز خشک است. در این روزهای کم‌آبی که هم تجهیزات در حال آسیب و استهلاک است و هم کشاورزان در فشار هستند ما در مجموعه آب منطقه‌ای گیلان علاوه بر توزیع عادلانه آب، مجبور به توزیع عادلانه کم‌آبی هم هستیم تا بتوانیم شرایط را مدیریت کنیم.
وی تاکید کرد: توزیع عادلانه سختی بدین معناست که مثلا ما در شبکه فومنات که یکی از سه شبکه توزیع گیلان (فومنات، مرکز، شرق) است، پس از کار کارشناسی نحوه توزیع آب را تغییر داده‌ایم تا شبکه به یک مقدار از آب بهره‌مند شوند. این بهینه‌سازی پس از فومنات در شرق هم انجام خواهد شد.
رئیس هیات مدیره و مدیر عامل آب منطقه‌ای گیلان افزود: ایجاد و ساخت سد برای کنترل باران در گیلان ضروری است باتوجه به توضیحات قبلی به اندازه سد سفیدرود (منجیل) موثر نخواهد بود و مهم‌ترین قسمت ماجرا این است که باران باید در استان‌های بالادست مانند کردستان و زنجان و قزوین ببارد تا سد سفیدرود آبگیری کند و آب منطقه‌ای گیلان بتواند عملکرد مطلوبی ارائه دهد، چون بارش های باران و سیلاب‌ها در گیلان عموما در فصولی مانند پاییز و زمستان است که کشاورزان به آب نیاز چندانی ندارند.
خرمی در ادامه در خصوص اقدامات شاخص انجام شده پروژه‌های تامین آب شرب و کشاورزی در سالیان اخیر که به تفکیک مناطق مختلف استان گیلان انجام شده اشاره کرد و گفت: با اجرای حدود چهار کیلومتر ساماندهی رودخانه مرزی آستاراچای با ارزش کنونی حدود ۶۵۰ میلیارد تومان ، تامین و انتقال آب شرب از منطقه چلوند به شهر آستارا به ارزش حدود ۷۵۰ میلیارد تومان، آبرسانی به شهر تالش در ۲ فاز اضطراری و فاز تکمیلی از چاه فلمن به ارزش حدود ۷۰۰ میلیارد تومان توانستیم تنش آب شرب شهرستان مذکور را به طور کلی برطرف کنیم.
خرمی تصریح کرد: پروژه سد لاستیکی ماسال با ارزش فعلی ۲۰۰ میلیارد تومان نیز اتمام رسیده در دست بهره‌برداری است. همچنین سدهای لاستیکی آستارا، تالش و صومعه‌سرا در چند سال اخیر در حال احداث بوده و پیشرفت فیزیکی بالایی دارد و در صورت تامین اعتبار موردنیاز حداکثر طرف یک سال آینده قابلیت بهره‌برداری دارند.
به گفته وی در بخش شهرستان رشت نیز سد لاستیکی فخرآباد لشت‌نشاء به ارزش کنونی پروژه مذکور ۲۵۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسیده است.
وی تصریح کرد: در محدوده شهرستان آستانه اشرفیه مخزن زمینی ۱۰ هزار متر مکعبی آستانه با ارزش روز ۳۵۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسیده است. همچنین سد لاستیکی انبار سر پس از برطرف شدن مشکلات تملک اراضی با سرعت مناسب در دست ساخت است. در محدوده شهرستان لاهیجان نیز پروژه بزرگ رینگ دور شهر لاهیجان با حدود ۲۰ کیلومتر لوله‌گذاری داخل شهر و ارزش روز حدود هزار میلیارد تومان به بهره‌برداری رسیده است.
خرمی افزود: در محدوده شهرستان سیاهکل هم سد دیلمان دارای ردیف اجرایی ملی شد و عملیات اجرایی آن آغاز شد. همچنین مخازن زمینی و هوایی آب شرب سیاهکل نیز با پیشرفت بالای ۷۰درصد در دست ساخت بوده و حداکثر ظرف سال آینده به بهره‌برداری خواهند رسید.
«در محدوده شهرستان لنگرود نیز سد لاستیکی پهلوان بست و گالش کلام با ارزش روز ۶۰۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسیده است. »
وی تاکید کرد: پیرو حل مشکل تملک اراضی سد لاستیکی رادارکومه با برآورد اولیه حدود ۲۰۰ میلیارد تومان به زودی آغاز خواهد شد و در محدوده شهرستان رودسر فاز اضطراری تصفیه‌خانه طول لات با ارزش روز حدود ۶۰۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسید و تنش آبی ناشی از کدورت چشمه سفیدآب (منبع تامین آب شرب شهرستان‌های رودسر و املش) برطرف شد. همچنین مخزن پنج هزار متر مکعبی رحیم‌آباد و خط انتقال آن با ارزش روز حدود ۱۰۰ میلیارد تومان آماده بهره‌برداری است.
خرمی اضافه کرد:در محدوده شهرستان رودبار مجوز ردیف ملی پروژه سد دیورش و خط انتقال آن اخذ شد و با سرعت مناسبی در دست احداث است. امیدواریم فاز اول طرح آبرسانی سد دیورش تا شهر توتکابن حداکثر تا پایان سال آینده به بهره‌برداری برسد.