تلفات پی‌در‌پی فوک‌های خزری در سواحل گیلان به معمایی برای محیط‌زیست تبدیل شده است، مقام‌های محلی از احتمال عامل ویروسی سخن می‌گویند، اما کارشناسان آلودگی‌های خزر و کاهش کیفیت زیستگاه را از دلایل پنهان این فاجعه می‌دانند.
به گزارش نیمرخ به نقل از تسنیم، سواحل گیلان این روزها شاهد پدیده‌ای نگران‌کننده است، لاشه فوک‌های خزری یکی پس از دیگری بر ساحل نقش می‌بندد، در حالی که هنوز علت دقیق مرگشان مشخص نیست.
کارشناسان از احتمال شیوع یک عامل ویروسی خبر می‌دهند و هشدار می‌دهند که این پدیده می‌تواند نه‌تنها تنوع زیستی خزر، بلکه سلامت زیست‌بوم ساحلی را نیز تهدید کند.
طبق گزارش‌های رسمی، در هفت ماه گذشته 54 لاشه فوک خزری در سواحل گیلان کشف شده است که 30 مورد آن در مهرماه ثبت شده است.
در تصاویر منتشر شده از این فوک‌ها در فضای مجازی، دیده شده بود که لاشه‌ها غالباً پف‌کرده و متورم هستند، علامتهایی که نشان می‌دهد مرگ آن‌ها حدود 10 تا 14 روز پیش از پیدا شدن رخ داده است.
فوک خزری (Phoca caspica) تنها پستاندار بومی دریای خزر است و در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در معرض خطر انقراض قرار دارد. مرگ دسته‌جمعی این گونه، افزون بر خسارت زیستی و تنوع زیستی، موجب نگرانی مردم ساحلی، دوستداران محیط زیست و نهادهای دولتی شده است.
در سال‌های پیش نیز موارد گسترده مرگ فوک خزری به‌ویژه در کشورهای ساحلی دریای خزر گزارش شده است که در برخی موارد ویروس‌ها مانند ویروس دیستمپر به عنوان یکی از عوامل مطرح شده‌اند.
برخی منابع دیگر اشاره کرده‌اند که در استان‌های شمالی، تحقیقات علمی درباره علت دقیق مرگ فوک‌ها به دلیل شرایط لاشه‌ها (پوسیدگی، آسیب فیزیکی) تاکنون نتوانسته‌اند نتایج قطعی ارائه دهند.
عباس عاشوری، رئیس اداره محیط زیست دریایی استان گیلان، اعلام کرد که تلفات فوک‌های خزری در سواحل استان به صورت دسته‌جمعی رخ داده و بیشترین میزان آن در شهرستان‌های انزلی، رشت و آستانه اشرفیه ثبت شده و در بازه زمانی 20 شهریور تا امروز، شاهد بیشترین مرگ‌ومیرها بوده‌ایم.
وی با تأکید بر اینکه لاشه‌هایی که به ساحل آمده‌اند به لحاظ وضعیت فیزیکی برای نمونه‌برداری علمی مناسب نبوده‌اند، گفت: بیشتر لاشه‌ها پف کرده و متورم هستند و نمی‌توان با قطعیت علت مرگ را اعلام کرد، چون معمولاً 10 تا 14 روز از زمان مرگ آن‌ها گذشته است.
عاشوری گفت: در سال گذشته نیز بیش از 2500 قلاده فوک قزاقستانی تلف شده‌اند اشاره‌ای به رخداد بین‌المللی مشابه که نشان‌دهنده آن است که مسئله تلفات فوک‌ها محدود به ایران نیست.
رئیس اداره محیط زیست دریایی استان گیلان عنوان کرد: برآورد ما این است که عامل ویروسی یکی از دلایل این تلفات باشد، لذا از همه مردم عاجزانه درخواست می‌کنم که به لاشه‌ها دست نزنند.
احتمال انتقال بیماری از لاشه‌ها به حیوانات زمینی یا اطرافی می‌تواند پیامدهای سلامت عمومی داشته باشد، به ویژه اگر دفن بهداشتی یا مدیریت صحیح صورت نگیرد.
وی در این خصوص تأکید کرد که اگر شهروندان لاشه‌هایی مشاهده کردند، باید به محیط زیست یا دهیاران محلی اطلاع دهند تا لاشه‌ها بررسی و در صورت نیاز دفن بهداشتی شوند، چرا که در صورت وجود ویروس (مثلاً دیستمپر) امکان انتقال آن به پستاندارانی مانند سگ یا شغال وجود دارد.
عاشوری همچنین اشاره کرد که لاشه‌های ساحلی که از فاصله زمانی طولانی پس از مرگ به ساحل رسیده‌اند، معمولاً دیگر قابل شناسایی دقیق نیستند و این امر روند تحقیقات را دشوار می‌سازد.
ضعف در شناسایی علت دقیق مرگ به دلیل پوسیدگی لاشه‌ها، شفاف نبودن جزئیات اقدامات محیط زیستی و نبود اطلاع‌رسانی جامع، ممکن است باعث کاهش اعتماد عمومی به دستگاه‌های مسئول شود.
در سال‌های گذشته نیز موارد مشابهی از مرگ فوک‌های خزری در سواحل ایران، روسیه و قزاقستان گزارش شده بود. افزایش دمای آب، کاهش شوری و ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی از جمله عواملی است که زیستگاه این گونه را به شدت تحت فشار قرار داده است. کارشناسان معتقدند عدم همکاری منسجم کشورهای حاشیه خزر و ضعف پایش مشترک، عامل اصلی تداوم بحران است.
اکنون کارشناسان زیست‌محیطی خواستار تشکیل کارگروه اضطراری مشترک میان کشورهای حاشیه خزر برای بررسی علت این تلفات هستند. به باور آن‌ها نجات فوک خزری یعنی نجات بخشی از حیات دریای خزر، چرا که این پستاندار شاخص سلامت اکولوژیک این پهنه آبی است.