عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار کرد: مواجهه با آلودگی هوا در کشور جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته علت بیش از ۵۳۴۷۰ مرگ سالیانه است. آلودگی هوا تقریباً ۱۵٪ از کل مرگ و میرها در ایران را در سال ۲۰۲۳ تشکیل داده است.
به گزارش نیمرخ/ «عباس شاهسونی» عضو هیأت علمی گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایلنا گفت: طبق آخرین گزارش موسسه بار بیماری‌ها در سال ۲۰۲۵ آلودگی هوا به عنوان دومین علت مرگ زودرس در دنیا شناخته می‌شود و علت بیش از ۷.۹ میلیون نفر مرگ منتسب در جهان است و پس از فشار خون بالا به عنوان دومین علت مرگ در جهان شناخته می‌شود و از هر ۸ مرگ رخ داده در جهان بطور میانگین یک مرگ منتسب به مواجهه با آلودگی هوا است. در کشورهایی مانند چین و هند سالیانه بیش از ۲ میلیون مرگ به علت آلودگی هوا رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: تنفس هوای آلوده افراد را بیمار می‌کند. وقتی هوای آلوده را تنفس می‌کنید، آلودگی از طریق ریه‌ها وارد جریان خون می‌شود. از آنجا، می‌تواند به قلب، مغز و سایر اندام‌ها برسد. آلودگی حتی می‌تواند از جفت عبور کند و جنین در حال رشد را تحت تأثیر قرار دهد. آلودگی باعث التهاب در ریه‌ها و سایر قسمت‌های بدن می‌شود.
وی اضافه کرد: به همین دلیل، آلودگی هوا عامل بخش بزرگی از مرگ و میر ناشی از چندین بیماری عمده است. ۸۶ درصد از مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا با بیماری‌های غیرواگیر مرتبط است. بطور میانگین در جهان ۴۵ درصد از مرگ‌های به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی (COPD)، ۲۹ درصد به علت زوال عقل، ۲۶ درصد به علت سکته مغزی، ۲۵ درصد به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی، ۱۷ درصد به علت دیابت نوع دو و ۱۷ درصد به علت سرطان ریه منتسب به مواجهه با آلودگی هوا است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: نکته قابل توجه این است که آلودگی هوا همه را به طور یکسان تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. افرادی که در مناطق فقیرتر زندگی می‌کنند و افراد حاشیه‌نشین، بار بیماری بیشتری را متحمل می‌شوند و بیشتر مرگ و میرها در کودکان خردسال و بزرگسالان مسن رخ می‌دهد. این نشان‌دهنده تفاوت در میزان قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و همچنین عوامل اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی است که بر وضعیت سلامت زمینه‌ای، سطح آسیب‌پذیری و دسترسی فرد به مراقبت‌های پزشکی تأثیر می‌گذارد. گاهی نیز آلودگی هوا باعث مشکلات سلامتی کوتاه‌مدت می‌شود که فوراً قابل توجه هستند، اما بیشتر مشکلات به تدریج ایجاد می‌شوند.
وی اظهار کرد: طبق گزارش موسسه بار بیماری‌ها، مواجهه با آلودگی هوا در کشور جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته علت بیش از ۵۳۴۷۰ مرگ سالیانه است. آلودگی هوا تقریباً ۱۵٪ از کل مرگ و میرها در ایران را در سال ۲۰۲۳ تشکیل داده است.
او افزود: به طور جداگانه، ذرات معلق (PM2.5) در هوای آزاد به عنوان اولین عامل خطر اصلی مرگ و میر و آلودگی هوای خانگی (HAP) در رتبه دهم قرار دارد و ۷ درصد مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا مربوط به کودکان زیر ۵ سال است. آلودگی هوا با بیش از ۵۴ هزار مرگ ناشی از آن، جزو ۵ عامل خطر اصلی مرگ و میر در ایران است.
به گفته‌ی او ۵ خطر اصلی مرگ در ایران شامل فشار خون سیستولیک بالا، آلودگی هوا، شاخص توده بدنی بالا، خطرات ناشی از رژیم غذایی نامناسب و اختلال عملکرد کلیه است.
شاهسونی افزود: طبق آخرین گزارش موسسه بار بیماری‌ها در سال ۲۰۲۵ میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق (PM2.5) در طی ۱۰ سال گذشته در کشور ایران ۴۰ میکروگرم در متر مکعب است که ۹ میکروگرم بالاتر از میانگین جهانی غلظت سالیانه ذرات معلق (PM2.5) است.
او متذکر شد: نکته قابل توجه این است که میانگین غلظت سالیانه این ذرات معلق در طی این سال‌ها کاهش (بدون تغییر) نداشته است. بر طبق این گزارش، غلظت ازون و دی‌اکسید نیتروژن بطور میانگین به ترتیب ۱۲ درصد و ۹ درصد افزایش یافته است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: طبق آخرین گزارش موسسه بار بیماری‌ها در سال ۲۰۲۵ بطور میانگین در کشور ایران ۴۵ درصد از مرگ‌ها به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی (COPD)، ۲۸ درصد به علت سکته مغزی، ۳۰ درصد به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی، ۲۰ درصد به علت دیابت نوع دو، ۲۴ درصد به علت سرطان ریه و ۲۳ درصد به علت عفونت دستگاه تحتانی تنفس منتسب به مواجهه با آلودگی هوا است. ۸۶ مرگ به ازای هر ۱۰۰۰۰۰ نفر جمعیت در کشور جمهوری اسلامی ایران به دلیل آلودگی هوا است که این میزان بالاتر از میانگین جهانی است.